Het belangrijkste instrument dat het Eurosysteem tot haar beschikking heeft om prijsstabiliteit te realiseren, is het rente-instrument.

Samengevat: is de verwachte inflatie te hoog? Dan kan de ECB de rente verhogen. De bestedingen zullen dalen, waardoor de inflatie ook daalt.

Alle banken moeten verplicht een reserve aanhouden bij hun centrale bank. Zo veel, dat banken te weinig geld in kas hebben voor hun alledaagse bezigheden. Op die manier worden deze banken gedwongen te lenen van het Eurosysteem.

Het rentetarief dat over dergelijke kredieten gerekend wordt, wordt de basisherfinancieringsrente genoemd.
Banken baseren de rente die ze zelf hanteren op die basisherfinancieringsrente. Zo stuurt de ECB de rentestand voor bedrijven en consumenten en daarmee de keuze of ze gaan lenen en besteden of investeren, of juist niet. Bij een hoge rente gaan mensen meer sparen en minder lenen. De bestedingen nemen af, waardoor het inflatiegevaar afneemt.

Het gaat om het gehele eurosysteem, dus wordt de beslissing in Frankfurt genomen, bij de ECB.
De beslissing komt van de Raad van Bestuur: de directieleden van de ECB en de presidenten van de centrale banken uit de lidstaten die de euro hebben ingevoerd.

Maar zij zijn onafhankelijk! Ze zitten op persoonlijke titel in de Raad van Bestuur en vertegenwoordigen dus niet hun eigen land en zelfs niet hun eigen bank. De onafhankelijkheid van de ECB van ‘de politiek’ en andere partijen is wettelijk vastgelegd en essentieel voor het goed functioneren ervan.

Duisenberg (president van de ECB 1998-2003): ‘Ik hoor de politici wel, maar ik luister niet naar ze’.

Besluiten worden genomen op basis van argumenten en niet op grond van de grootte van een land. Meestal komen ze er in goed overleg wel uit, maar als er gestemd wordt, weegt elke stem even zwaar.